Ο ΛΑΜΠΟΝ Α ΣΟ ΚΑΡΣ

Όπως αναφέρει και ο τίτλος, πρόκειται για την αυτοβιογραφία του πατέρα μας, που πέρα από την καθαρά προσωπική ιστορία και το προσωπικό του δράμα, που περιγράφει, είναι σε μεγάλο βαθμό αντιπροσωπευτική για την τύχη και το δράμα του ποντιακού Ελληνισμού, ριζωμένου στην περιοχή του Πόντου και του Καυκάσου, σύμφωνα με τους πρώτους θρύλους της ελληνικής μυθολογίας.
Γι’ αυτό και ο υπότιτλος: «Η Οδύσσεια ενός Ποντίου».
Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους είναι ζωντανή η παρουσία των Ελλήνων προγόνων μας στα παράλια του Εύξεινου Πόντου με τον μύθο του Φρίξου και της Έλλης, την Αργοναυτική Εκστρατεία με το χρυσόμαλλο δέρας, τον Προμηθέα Δεσμώτη στα όρη του Καυκάσου, αλλά και τον θεό Απόλλωνα, που κάθε Φθινόπωρο, όπως λέει η μυθολογία, έφευγε από το μαντείο του στους Δελφούς, για να πάει στους υπερβόρειους, δηλαδή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας.
Χιλιετηρίδες ζούσε και πρόκοβε ο ποντιακός Ελληνισμός στα μέρη αυτά, διατηρώντας κάτω από αντίξοες συνθήκες την ελληνική του συνείδηση και αυτογνωσία, ώσπου με τους Τούρκους το 1915 – 1923 επήλθε η πλήρης καταστροφή.
Ασφαλώς και κάθε άνθρωπος έχει την δική του ιδιαίτερη ζωή, σημαντική ή ασήμαντη, δεν έχει σημασία. Ο πατέρας μας όμως βίωσε στην περιοχή του Καυκάσου ως κοζάκος αξιωματικός του τσαρικού στρατού στη Ρωσία κοσμοϊστορικά γεγονότα, που έχουν σχέση με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Οκτωβριανή Επανάσταση, την Μικρασιατική Καταστροφή και επανειλημμένα την προσφυγιά.
Μια πραγματική Οδύσσεια, που κράτησε περίπου 10 χρόνια, 1911 – 1921, όσο και η Οδύσσεια του Ομήρου, με τα τραγικότερα συμβάντα της νεότερης Ελλάδας.
Ένας πληθυσμός – και περιοριζόμαστε στον ποντιακό – που έσφυζε από ζωή και δυναμισμό, υπέστη μέσα σε μερικά χρόνια την μεγαλύτερη καταστροφή, που αιώνες ολόκληροι στην ιστορία του δεν είχαν καταφέρει.
Έτσι άρχισε το τελικό δράμα, ύστερα από κρίσιμες φάσεις που προηγήθηκαν και προοιώνιζαν το οριστικό τέλος.
Το δράμα του Ποντιακού Ελληνισμού είχε τις παρενέργειές του, εκτός από την περιοχή του Πόντου, και σ’ όλες τις περιοχές, όπου ζούσαν οι Πόντιοι.
Γύρω από τον πυρήνα της τύχης των Ελλήνων του Πόντου εκτυλίσσονται τραγικά γεγονότα που είναι στους υπόλοιπους Ποντίους και Συνέλληνες ακόμη άγνωστα.
Καμία ιστορία δεν τα έχει καταγράψει. Μόνο μεμονωμένες περιπτώσεις βλέπουν που και που το φως της δημοσιότητας.
Είμαστε τέσσερα αδέλφια. Κατά ηλικία: Η Ροζαλία (Ρόζα), ο Θεοφάνης (Φάνης), η Αικατερίνη (Λίνα) και ο Δαμιανός (Δάμων).
Θεωρήσαμε ύψιστη υποχρέωσή μας να δημοσιοποιήσουμε την αυτοβιογραφία του πατέρα μας, όπου εκτυλίσσεται με απλό και ανεπιτήδευτο τρόπο η ζωή του, που αφορά, την προσωπική του τραγωδία καθώς και παράλληλα την τραγική ιστορία των Ποντίων του Καυκάσου, που κράτησαν κάτω από απείρως αντίξοες συνθήκες την ελληνική τους ταυτότητα και παράδοση, όπως αυτή παρουσιάζεται ανάγλυφη στην αυθεντική, βιωματική περιγραφή του ποντιακού ελληνισμού του Καυκάσου, από τον πατέρα μας.
Παράλληλα περιγράφονται γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας, με τη μορφή του αυτόπτη μάρτυρα.
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ότι ο πατέρας μας εκφράζει και συμπληρώνει από μια άλλη οπτική γωνία και κάτω από άλλες συνθήκες, εκτός από το προσωπικό δράμα, μια τραγωδία του Ελληνισμού, κοντά στις τόσες άλλες που εκτυλίχτηκαν στην μακραίωνα ιστορία της πατρίδας μας.
Οι μνήμες όλων μας, που ανατραφήκαμε σε ποντιακό περιβάλλον, θετικές και αρνητικές, είναι κοινές και άσβεστες. Έτσι θέλουμε να τις μεταδώσουμε στα παιδιά μας και σ’ όσους βιώνουν τη ζωή των γονιών τους και των προγόνων τους, έστω και από αφηγήσεις.
Μόνο ένας κίνδυνος υπάρχει: Η λήθη. Και σ’ αυτήν θέλουμε να βάλουμε φραγμό με την ιστορία του πατέρα μας, για να παραμένει ζωντανή η μνήμη χιλιετηρίδων ως αυτοσυνειδησία των Ελλήνων και ως πηγή πατριωτικής αφύπνισης και εθνικού χρέους.
Πράγματι ζούσαν μέσα τους την Ελλάδα, με την ορθόδοξη πίστη και την ένδοξη ιστορία της, έτσι όπως αυτοί την αντιλαμβάνονταν και την βίωναν.
Όλοι οι Πόντιοι ζούσαν με τον νόστο της μητέρας πατρίδας.
Δεν είναι τυχαία η λέξη: «Τραντέλλενας», που σήμαινε τριάντα φορές Έλληνας.
Ούτε είναι τυχαίο το γεγονός ότι η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε στις 24 Φεβρουάριου του 1821 με τον Πόντιο Αλέξανδρο Υψηλάντη στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και τελείωσε με τη νικηφόρα μάχη της Πέτρας στις 12 Σεπτέμβρη του 1829, που ηγήτο ο Δημήτριος Υψηλάντης, αδελφός του Αλέξανδρου.
Ο αναγνώστης που θα διαβάσει την βιογραφία αυτή θα καταλάβει αμέσως, τι εννοούμε. Αρκεί προκαταβολικά να αναφέρουμε αποσπασματικά ένα στοιχείο χαρακτηριστικό που αναφέρει κάποια στιγμή της ζωής του ο πατέρας μας, ως κοινό όραμα των Ποντίων της διασποράς.
«Για του Χριστού την πίστη, την αγία
και της πατρίδος την ελευθερία
γι’ αυτά τα δύο πολεμώ
κι αν δεν τα αποκτήσω
τι μ’ ωφελεί να ζήσω»
Μέσα σ’ αυτούς τους στοίχους εκφράζεται σε συμπυκνωμένη μορφή και με αφοριστικό τρόπο η ζωή του Έλληνα Ποντίου εκείνης της περιόδου και των αιώνων που προηγήθηκαν.
Η πίστη στην θρησκεία, η αγάπη στην πατρίδα, η γλώσσα και οι παραδόσεις του έθνους διέσωσαν τον Ελληνισμό του Πόντου από την αφάνεια. Πριν από τον Χριστιανισμό ήταν σαφώς οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου που αποτελούσαν τον ένα από τους ακρογωνιαίους λίθους της ύπαρξης και της συνέχειας του ποντιακού Ελληνισμού.
Μ’ αυτές τις βασικές παρακαταθήκες και κάτω από αφάνταστα σκληρές συνθήκες, επέζησαν ανά τους αιώνες. Και τότε ήρθε η καταστροφή που έφερε την προσφυγιά, με ανείπωτες συμφορές, όπου πολλά αλλοιώθηκαν και πολλά διαφοροποιήθηκαν, κάτω από τις καινούργιες πρωτόγνωρες περιπέτειες.
Ευτυχώς στην πλειοψηφία του ο ποντιακός ελληνισμός, ιδιαίτερα εκεί που ήταν συμπαγής, κρατήθηκε στις ρίζες της ένδοξης και περήφανης εθνικής ιστορίας και ταυτοπροσωπίας και διατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό αλώβητος, αντλώντας από τις αρχές και αξίες του ελληνικού πολιτισμού και της ποντιακής παράδοσης, που κρατάει από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Η ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού επιπλέον αποτελεί μια συγκεκριμένη απάντηση στους αναθεωρητές της ιστορίας, που αμφισβητούν τη συνέχεια τους ελληνικού έθνους. Η μαρτυρία του πατέρα μας επιβεβαιώνει, μέσα από τη βιωματική αφήγηση, αυτή τη συνέχεια.
Η αυτοβιογραφία του πατέρα μας γράφτηκε από τον ίδιο προς το τέλος της ζωής του, σε μια γλώσσα που έχει στοιχεία ανάμεικτα από την ποντιακή διάλεκτο, τη δημοτική και την καθαρεύουσα.
Ο πατέρας μας στην πατρίδα του μίλαγε ποντιακά, «ελληνικά» και άπταιστα ρωσικά.
Όταν ήρθε με την οικογένειά του στην Ελλάδα ως πρόσφυγας, προσπάθησε να προσαρμόσει την ποντιακή στη δημοτική, με ανάμεικτα στοιχεία καθαρεύουσας. Έτσι στην γραφή του παρουσιάζεται μια ιδιομορφία γλωσσική και συντακτική. Προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε το «γλωσσικό αυτό ιδίωμα» – αν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε έτσι – και απλώς να διορθώσουμε προτάσεις που θα δυσκόλευαν την κατανόηση του κειμένου. Η παρέμβασή μας ήταν προσεκτική, χωρίς να επηρεάζει καθόλου το ύφος, τη σύνταξη και την ιδιομορφία της γλώσσας. Έτσι παραμένει η γλωσσική του έκφραση, για το ύφος και το ήθος αυθεντική.
Για τα αδέλφια μου

Δαμιανός Βασιλειάδης