ήταν ένας πραγματικός επαναστάτης

Του Δαμιανού Βασιλειάδη, εκπαιδευτικού, συγγραφέα
Αθήνα, 14.4.2017
Η επαναστατικότητά του συμπυκνώνεται σε μία και μόνο φράση:
«Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται ο άνθρωπος» (κατά Λουκάν, 4.5)
Το τι σημαίνει αυτή η φράση μας εξηγεί ο μεγάλος Έλληνας στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά με τα εξής λόγια:
«Στο βαθμό που κατανοούσα καλύτερα τους μηχανισμούς της ιδεολογικής και ουτοπικής σκέψης , την κλασσική αρχαιότητα την έφερνε κοντύτερά μου ένα ακόμη γνώρισμα της: η απουσία εσχατολογίας και ευθύγραμμων αντιλήψεων για το ιστορικό γίγνεσθαι, οι οποίες ως γνωστόν έχουν ιουδαιοχριστιανική προέλευση και εκκοσμικεύθηκαν τόσο από τον σοσιαλισμό, όσο και από τον καπιταλιστικό φιλελευθερισμό». Και σε άλλο σημείο συνεχίζει, εξηγώντας ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο οικονομική μονάδα: « Έτσι, η άρνηση της εσχατολογίας συνεπέφερε και την άρνηση του πρωτείου της οικονομίας, τουλάχιστον όπως το εννοούσε ο μαρξισμός. Η Ιστορία γίνεται τώρα ανοιχτή ως προς τις πιθανές εκβάσεις (όχι αναγκαστικά ως προς τους δρώντες μηχανισμούς), γιατί δεν δρα εντός της μία πάγια ιεραρχία παραγόντων, όπου ο ένας είναι πάντα πιο καθοριστικός από κάποιον άλλον, αλλά το βάρος και η σπουδαιότητά τους ποικίλλουν συνεχώς ανάλογα με τη συγκυρία. Τούτο δεν σημαίνει διόλου την άρνηση μιας επιστήμης της ιστορίας και των ανθρωπίνων πραγμάτων, δηλαδή δεν σημαίνει διόλου την άρνηση της αιτιότητας – όμως άλλο πράγμα είναι η αιτιότητα που ισχύει σε κάθε περίπτωση και άλλο πράγμα είναι η νομοτέλεια που πάει να υποτάξει όλες τις περιπτώσεις σε μια και μόνη τελολογικά αρθρωμένη αλυσίδα. Η οικονομία δεν παύει φυσικά να έχει το ιδιαίτερο βάρος της μέσα στους διαμορφωτικούς παράγοντες της κοινωνικής ζωής, όμως υποτάσσεται στη γενική λογική και στη γενική μορφολογία των κοινωνικών σχέσεων, των σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπινες υπάρξεις που ζουν κοινωνικά. Μιλώντας κανείς για ανθρώπους, για σχέσεις μεταξύ τους, για δυνάμεις που συγκροτούν και συγκρατούν κοινωνίες, εισέρχεται στο βαθύ και έσχατο επίπεδο της ανάλυσης, δηλαδή στο επίπεδο της κοινωνικής οντολογίας».
Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν έγκειται στην κατάργηση της ελληνοχριστιανής παράδοσης, όπως τον επιδιώκουν οι αποδομητές του έθνους, αλλά στον εκσυγχρονισμό της.
Μια «πνοή» αυτής της ελληνοχριαστιανικής αίσθησης μας προσφέρει ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης.
ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Την εκκλησίαν αγαπώ – τα εξαπτέρυγά της,
τ’ ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησία των Γραικών,
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες
με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό-
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό-
ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.