Από Ιωάννη Ν. Χατζόπουλο,
ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Ομιλία για την ημέρα των ενόπλων δυνάμεων
Δημοτικό θέατρο Μυτιλήνης, 20-11-2016

Περίληψη
Οι ένοπλες δυνάμεις προστατεύουν την πατρίδα μας από κάθε επίδοξο κατακτητή καθώς και τις παραδοσιακές αξίες του έθνους. Η σημερινή ομιλία θα αναφερθεί σε ένα μέρος των παραδοσιακών αξιών και είναι οι βάσεις για την παιδεία. Θα αναλυθούν για το σκοπό αυτό δύο μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί από τους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους και έχουν εμπλουτισθεί με σύγχρονες επιστημονικές βάσεις. Το ένα μοντέλο έχει να κάνει με την εσωτερική ισορροπία όπως αναπτύχθηκε από τον Πλάτωνα και το δεύτερο μοντέλο έχει να κάνει με τη μεσότητα της αρετής, όπως αναπτύχθηκε από τον Αριστοτέλη και την προσομοίωση του ανθρώπινου λάθους, που προκύπτει από αυτήν. Οι επιστημονικές βάσεις για την παιδεία κρίνονται αναγκαίες για όλους τους ανθρώπους και αποτελούν μέρος για την αμυντική θωράκιση της πατρίδας μας.

Η παιδεία
Η παιδεία σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες είναι η θεραπεία του πνεύματος. Όπως όταν το σώμα νοσεί χρειάζεται ιατρική περίθαλψη και θεραπεία, έτσι και όταν το πνεύμα νοσεί χρειάζεται παιδεία.
Συνεπώς, με τον όρο παιδεία δεν νοείται κάποιος που έχει πτυχία και διπλώματα, αλλά θα πρέπει να πληρεί τις εξής προϋποθέσεις:
1. Εναρμόνιση με τους κανόνες που διέπουν τις οντότητες της Φύσης
2. Να προσπαθεί να έχει ι εσωτερική ισορροπία
3. Να προσπαθεί να έχει ενάρετο βίο
Να σημειωθεί ότι η παιδεία αποτελεί μονόδρομο για ευημερία και ποιότητα ζωής.

Οι νόμοι και οι κανόνες που διέπουν τις οντότητες της Φύσης
Στη φύση υπάρχουν νόμοι και κανόνες που διέπουν όλες τις οντότητες. Οι μεν νόμοι είναι υποχρεωτικοί (νόμος της βαρύτητας), οι δε κανόνες έχουν εξαιρέσεις (αυτοάμυνα και αυτοσυντήρηση) και όρια ανοχής (τυπική απόκλιση, προδιαγραφές, ώστε να υπάρχει εξέλιξη). Ο σπουδαιότερος κανόνας είναι αυτός της ισορροπίας, ο οποίος εμπεριέχει όλους τους κανόνες.

Υπόψη ότι ενέργειες που πηγαίνουν αντίθετα με τους κανόνες στη Φύση έχουν καταστρεπτικές συνέπειες για όλες τις οντότητες που σχετίζονται με αυτές.

Το μοντέλο της εσωτερικής ισορροπίας
Η εσωτερική ισορροπία, κατά τον Πλάτωνα πετυχαίνεται, όταν προσπαθεί κανείς με τη λογική να ισορροπήσει την επιθυμία και το θυμό (Πλάτων, Πολιτεία, 435α – 445ε) και (Πλάτων, Φαίδρος, 246α – 254ε). Ο Πλάτων δέχεται ότι το ανθρώπινο πνεύμα (η ανθρώπινη νόηση) έχει τρεις βασικές συνιστώσες:

λογική, επιθυμία, θυμός

Παράδειγμα: Ο Πλάτωνας παρομοιάζει την ανθρώπινη νόηση σαν μια άμαξα που τη σέρνουν δύο άλογα, ένα τυφλό, που είναι η επιθυμία, ένα τρελό, που είναι ο θυμός και ο ηνίοχος που αντιπροσωπεύει τη λογική και προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τα άλογα στο δρόμο της αρετής.
… εἰς τὸ μέσον ἑλκόμενος ὑπ᾽ ἀμφοτέρων τούτων ἦλθε …
[οδηγήθηκε εις το μέσον από τις δύο αυτές έλκουσες δυνάμεις, Πλάτωνος Πολιτεία 550α].

Η εσωτερική ισορροπία σαν κανόνας στη Φύση, μπορεί να εκφραστεί:

Ισορροπούσα Λογική ≈ (Επιθυμία, Θυμός) à ισορροπία
τρέχουσα λογική < (Επιθυμία, Θυμός) à έλλειψη
τρέχουσα λογική > (Επιθυμία, Θυμός) à υπερβολή

Να σημειωθεί ότι η τρέχουσα λογική κατά κανόνα δεν ισορροπεί την επιθυμία και το θυμό, αλλά είτε υπολείπεται, είτε είναι μεγαλύτερη – αυτό, όπως ειπώθηκε, είναι χαρακτηριστικό των κανόνων στη φύση, ώστε να υπάρχει εξέλιξη. Όταν όμως η απόκλιση της λογικής από την τέλεια ισορροπία είναι πολύ μικρή, τότε υπάρχει η παραδεκτή εσωτερική ισορροπία.

… οὐκοῦν τῷ μὲν λογιστικῷ ἄρχειν προσήκει …
[η λογική θα πρέπει να έχει τον έλεγχο, Πλάτωνος Πολιτεία (441ε].

Η ποσότητα της λογικής που υπολείπεται ή υπερβάλλει της ισορροπίας αυτής είναι το ανθρώπινο λάθος.

ανθρώπινο λάθος = (Ισορροπούσα λογική) – (τρέχουσα Λογική)
Σωστό à |ανθρώπινο λάθος| < |ξ|
Όπου ξ είναι μια μικρή ποσότητα, που καθορίζει τα όρια της Αριστοτελικής μεσότητας και προσδιορίζεται είτε από τις συνθήκες που επικρατούν, είτε με ευρύτερη συναίνεση (δημοκρατικές διαδικασίες).

Η μεσότητα της αρετής: το μοντέλο του ανθρώπινου λάθους
Η Αριστοτελική μεσότητα συμπληρώνει την Πλατωνική ισορροπία με την παραδεκτά σωστή ισορροπία, που καθορίζει τον ενάρετο άνθρωπο, εισάγοντας την έννοια του μεσοδιαστήματος ή της μεσότητας, όπου όπως ειπώθηκε, η λογική δεν είναι απαραίτητο να ισορροπεί ακριβώς την επιθυμία και το θυμό αλλά μπορεί να υπολείπεται ή να υπερβάλλει κατά μία μικρή ποσότητα ε εντός συγκεκριμένων ορίων, που ορίζουν ένα μεσοδιάστημα και το ονομάζει μεσότητα της αρετής.

Η Αριστοτελική μεσότητα έχει να κάνει με την ανθρώπινη σκέψη ή δράση, είναι μια συγκεκριμένη περιοχή, ένα μεσοδιάστημα και όχι ένα σημείο και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη εντοπίζεται ανάμεσα σε δύο ακραίες θέσεις ή κακίες, η μια ακραία θέση βρίσκεται στην κατεύθυνση της υποεκτίμησης ή έλλειψης της αρετής και η άλλη βρίσκεται στην κατεύθυνση της υπερεκτίμησης ή υπερβολής της αρετής (Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, Β-6, Β-7).

… μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν …
[…η μεσότητα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο κακίες, η μία είναι υπερβολή και η άλλη έλλειψη].

Συνεπώς, σχετικά με την αρετή, μπορούμε να θεωρήσουμε σημαντικό ανθρώπινο λάθος τις σκέψεις και δράσεις που βρίσκονται εκτός των ορίων της μεσότητας που θα είναι είτε έλλειψη είτε υπερβολή, ενώ αντίθετα το σωστό βρίσκεται εντός των ορίων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που δίνει ο Αριστοτέλης σχετικά με τη γενναιότητα σαν αρετή όπου πράγματι προσδιορίζεται το ανθρώπινο λάθος:

…περὶ μὲν οὖν φόβους καὶ θάρρη ἀνδρεία μεσότης…
[στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στον δειλό και τον θρασύ, αρετή είναι η ανδρεία].

Ανάλογα μπορούμε να ορίσουμε την στήριξη των αξιών του έθνους σαν αρετή όταν αυτή βρίσκεται στο μεσοδιάστημα ανάμεσα στον εθνομηδενισμό (έλλειψη) και τον εθνικισμό (υπερβολή). Αντίστοιχα η αγάπη σαν αρετή δεν μπορεί να είναι έλλειψη (εγκατάλειψη) ή υπερβολή (Μενούσης) και η ιδιοκτησία σαν αρετή δεν πρέπει να είναι ούτε κοινοκτημοσύνη, ούτε φεουδαρχία. (Σημαντικό είναι επίσης ότι ο Αριστοτέλης θεωρεί ενάρετο άνθρωπο εκείνο που μαθαίνει από τα λάθη του και προσπαθεί να πλησιάσει το χώρο της μεσότητας, άρα η αρετή είναι η προσπάθεια και όχι η πράξη αυτή καθεαυτή. Με αυτόν τον τρόπο ένα άτομο οποιαδήποτε στιγμή αποφασίσει μπορεί να είναι ενάρετο.

Η εκτός μεσοδιαστήμτος συμπεριφορά κατά τον Αριστοτέλη είναι συμπεριφορά ανελεύθερων δούλων

… μεσότης μὲν ἐλευθεριότης, ὑπερβολὴ δὲ καὶ ἔλλειψις ἀσωτία καὶ ἀνελευθερία …

Εκτός ορίων πλην εξαιρετικών περιπτώσεων πάει κανείς είτε επειδή είναι αμόρφωτος και δούλος των παθών του, είτε το κάνει από προκατάληψη και δόλο, π.χ., για να τύχει της εύνοιας αυτών που, με τον ένα ή τον άλλο λόγο, έχει εξάρτηση και τους είναι δούλος.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η μεσότητα δεν είναι μια σταθερή περιοχή για όλους και ίσως ο καθένας να την βλέπει σε διαφορετικό μέρος:

… τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν …
[…δεν είναι ένα σημείο ούτε ταυτίζονται οι απόψεις όλων].

Συνεπώς ο Αριστοτέλης προσπαθεί να χρησιμοποιήσει στατιστικές μεθόδους για να οριοθετήσει τη μεσότητα:

… τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική …
[… η περιοχή της μεσότητας είναι στοχαστική].

Συνεπώς κατά τον Αριστοτέλη τα όρια της μεσότητας μπορούν να οριοθετηθούν με ευρύτερη συναίνεση και με τον τρόπο αυτό θεμελιώνονται φιλοσοφικά οι δημοκρατικές διαδικασίες, όπου όμως οι ψηφοφόροι θα πρέπει να είναι ενάρετοι ώστε να έχουν ελάχιστη προκατάληψη, να έχουν παιδεία δηλαδή (Ελληνική παιδεία).

Η δικαιοσύνη κατά τον Αριστοτέλη είναι η κορυφαία των αρετών και εμπεριέχει όλες τις αρετές (Ηθικά Νικομάχεια, E-10).

…κρατίστη τῶν ἀρετῶν εἶναι δοκεῖ ἡ δικαιοσύνη… ἐν δὲ δικαιοσύνῃ συλλήβδην πᾶς’ ἀρετὴ ᾽νι …
[Η κορυφαία των αρετών είναι η δικαιοσύνη και εμπεριέχει όλες τις αρετές.]

Η παιδεία, με τον τρόπο αυτό, ορίζεται σαν «η προσπάθεια που στοχεύει στην εσωτερική ισορροπία εντός των ορίων της μεσότητας της αρετής».
Ένας τρόπος για να γίνει κατανοητή η ποσοτικοποίηση και το μέγεθος του ανθρώπινου λάθους καθώς και ο συσχετισμός του με την μεσότητα της αρετής, φαίνεται στο Σχήμα που ακολουθεί. Το ανθρώπινο λάθος αναπαρίσταται με τιμές κατά μήκος του άξονα – Χ, ο οποίος καλύπτει το διάστημα από μείον άπειρο στο μηδέν και από το μηδέν μέχρι το συν άπειρο, οπότε έχουμε:

Το ανθρώπινο λάθος = (Ισορροπούσα λογική) – (τρέχουσα Λογική)

Σύμφωνα όμως με την Αριστοτελική μεσότητα, θα πρέπει να ορίσουμε δύο οριακά σημεία που να οριοθετούν το αντίστοιχο μεσοδιάστημα και όπου το κατώτερο σημείο θα είναι το όριο της έλλειψης και το ανώτερο σημείο αυτό της υπερβολής, και όλα αυτά πάνω στον άξονα – Χ. Ας υποθέσουμε ότι τα δύο αυτά σημεία είναι το κατώτερο Χα (αριστερό σημείο) και το ανώτερο Χδ (δεξιό σημείο) όπως φαίνονται στο Σχήμα. Λαμβάνοντας τότε μια θετική τιμή κατωφλίου ξ>0, τότε έχουμε:

Xα = -ξ
Xδ = +ξ
Σχήμα. Ο άξονας ανθρωπίνου λάθους και οι θέ����εις παραδεκτά σωστού και λάθους.

Συνεπώς, η μεσότητα της αρετής ή περιοχή του παραδεκτά (όχι απόλυτα) σωστού ορίζεται ανάμεσα στο –ξ και στο +ξ ως εξής:

-ξ ≤ X ≤ +ξ
Xα ≤ X ≤ Xδ(α)

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι στον ίδιο άξονα – Χ οριοθετούνται αμφότερα το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό. Συνεπώς, θεωρούμε σωστό ή καλό, την περιοχή του άξονα – Χ που ορίζεται στην Εξίσωση (α). Θεωρούμε κακό ή λάθος όλες τις άλλες περιοχές του άξονα – Χ. Στην πραγματικότητα όλα τα σημεία του άξονα – Χ εκφράζουν ποσότητα λάθους, αλλά επειδή στην περιοχή που ορίζεται από την Εξίσωση (α), το λάθος είναι μικρότερο από ένα κατώφλι ξ, η περιοχή αυτή ορίζεται σαν παραδεκτά σωστό ή περιοχή του σωστού. Η παρουσίαση αυτή εκφράζει αρκετά καλά το ανθρώπινο λάθος, το οποίο ενυπάρχει σε όλες τις ανθρώπινες σκέψεις και δράσεις λόγω της νευρωνικής δομής του εγκεφάλου.

Θα προσπαθήσουμε τώρα να προσδιορίσουμε με επιστημονική μέθοδο και με ακρίβεια την τιμή του κατωφλίου ξ. Ας υποθέσουμε ότι το σωστό αντιπροσωπεύεται από τη μεταβλητή Υ και το λάθος από τη μεταβλητή Χ. Οι μεταβλητές Χ και Υ αντιπροσωπεύουν ποσά που είναι αντιστρόφως ανάλογα. Αν, για παράδειγμα, μια σκέψη ή δράση έχει μικρό λάθος (Χ = ελάχιστο), τότε η τιμή του σωστού στην ίδια σκέψη ή δράση είναι μεγάλη (Υ = μέγιστο), και αντίστροφα όταν έχουμε Υ = ελάχιστο, τότε Χ = μέγιστο. Αυτή η αντίστροφα ανάλογη σχέση ανάμεσα στο Χ και το Υ μπορεί να εκφρασθεί μαθηματικά ως εξής:

X = 1/Y(β)

Αν, για παράδειγμα, στην εξίσωση (β), θέσουμε Υ = 10, τότε Χ = 0,1 και αν θέσουμε Χ=100, τότε Υ = 0,01.

Επειδή στο προηγούμενο Σχήμα, οι θέσεις Χα και Χδ είναι θέσεις ορίων, που διαχωρίζουν το σωστό από το λάθος, αυτό σημαίνει ότι σε αυτά τα όρια οι μεταβλητές Χ και Υ θα πρέπει να έχουν την ίδια τιμή, ή

Χ = Υ

και συνεπώς η εξίσωση 7 για τα όρια αυτά διαμορφώνεται ως εξής:

X = 1/X ή X2 =1 και X = ±1(γ)

Συνεπώς, η τιμή κατωφλίου ξ προσδιορίζεται με μαθηματικό τρόπο και είναι ίση με ξ = 1. Αντίστοιχα, προσδιορίζονται τα όρια κατά μήκος του άξονα – Χ τα οποία είναι Χα = -1 και Χδ = +1 (βλέπε προηγούμενο Σχήμα). Η ανάλυση αυτή έχει μεγάλη σημασία διότι μας δίνει τη μονάδα μέτρησης που είναι απαραίτητη για την ποσοτικοποίηση του ανθρώπινου λάθους.

Παιδεία: Τα όρια του σωστού και του λάθους, ο δόλος
Όπως φαίνεται στο επόμενο Σχήμα, όταν κάποιος, που δεν έχει φυσικούς περιορισμούς, περπατά σε ίσιο δρόμο και βρίσκει μπροστά του ένα σχετικά μικρό εμπόδιο θα πρέπει να σηκώσει το πόδι για να το περάσει. Στην περίπτωση αυτή η επιθυμία μπορεί να έχει να κάνει με τη βιασύνη, π.χ., να προλάβει το λεωφορείο, ο θυμός έρχεται συναντώντας το εμπόδιο, η λογική συνιστά προσοχή να μην σκοντάψει. Υπάρχει ένα βέλτιστο ή τέλειο σήκωμα του ποδιού, π. χ., ο μέσος όρος από όλες τις πιθανόν σωστές απόπειρες. Συνεπώς, αν το πόδι σηκωθεί λίγο περισσότερο ή λίγο λιγότερο από το βέλτιστο ύψος, θεωρούμε την προσπάθεια παραδεκτά σωστή, διότι σε αυτό το διάστημα το άτομο δεν σκοντάφτει. Αν το σήκωμα του ποδιού είναι λιγότερο από το σωστό (παραδεκτά σωστό), τότε το άτομο θα σκοντάψει και μπορούμε αυτό να το θεωρήσουμε λάθος με αρνητικό πρόσημο. Αν το σήκωμα του ποδιού είναι περισσότερο από το σωστό (παραδεκτά σωστό), τότε το άτομο κινδυνεύει να σκοντάψει ή να ανατραπεί και μπορούμε αυτό να το θεωρήσουμε λάθος με θετικό πρόσημο. Το μέγεθος του λάθους ποικίλει ανάμεσα σε ένα στιγμιαίο χάσιμο της ισορροπίας και επανάκτηση της μέχρι ένα σοβαρό τραυματισμό. Συνεπώς, αν το ανθρώπινο λάθος πρόκειται να ποσοτικοποιηθεί, θα πρέπει να πάρει τιμές από το μηδέν μέχρι το μείον άπειρο και από το μηδέν μέχρι το συν άπειρο.

Το μεσοδιάστημα που θεωρείται σωστό, στην πραγματικότητα είναι η τυπική απόκλιση της λειτουργίας της νευρωνικής δομής που ελέγχει την κίνηση και είναι παρόμοιο με τη μεσότητα της αρετής όπως ορίσθηκε από τον Αριστοτέλη.

Συνεπώς μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

(α) Τα όρια του σωστού και του λάθους είναι αρκετά ξεκάθαρα και μπορούν να προσδιορισθούν με ακρίβεια.
(β) Η λειτουργία μιας δομής νευρωνικού δικτύου έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

(1) Μια νευρωνική δομή που δεν έχει εκπαιδευτεί (π. Χ., ένα μικρό παιδί) την πρώτη φορά που θα επιχειρήσει να περάσει το εμπόδιο ενδέχεται να σκοντάψει.
(2) Την επόμενη φορά που θα προσπαθήσει να περάσει το εμπόδιο πρόκειται να έχει καλύτερη επίδοση, που σημαίνει ότι η νευρωνική δομή επιδέχεται εκπαίδευση μέχρι να βελτιώσει τη λειτουργία της σε ένα παραδεκτό επίπεδο πλησιάζοντας το βέλτιστο.
(γ) Στην ίδια πράξη, το σωστό και το λάθος (το καλό και το κακό) συνυπάρχουν και τα όρια τους τοποθετούνται σε τέτοια σημεία ώστε η τιμή λάθους να είναι κάτω από ένα κατώφλι.

(δ) Σωστό και λάθος είναι ποσότητες αντιστρόφως ανάλογοι η μία ως προς την άλλη, το οποίο σημαίνει ότι σε μια πράξη με μεγάλο λάθος η τιμή του σωστού είναι χαμηλή και σε μια πράξη με μικρό λάθος η τιμή του σωστού είναι μεγάλη. Μαθηματικά δύο αντίστροφα ανάλογες ποσότητες Χ και Υ εκφράζονται με την εξίσωση: Υ = 1/Χ
(ε) Εντός αυτού του μεσοδιαστήματος υπάρχουν πάμπολες επιλογές να περάσει κανείς σωστά το εμπόδιο, και μπορούμε να πούμε ότι έχουμε άπειρους βαθμούς ελευθερίας.
(στ) Ο ορισμός της ελευθερίας του ανθρώπου μπορεί να είναι οι επιλογές που έχει ο άνθρωπος να ολοκληρώσει μια σωστή πράξη μέσα σε σαφή όρια του σωστού (μεσότητα της αρετής).
(ζ) Αφού το μέγεθος του λάθους μεταβάλλεται από ένα προσωρινό χάσιμο της ισορροπίας και επάνοδο στην σωστή θέση, μέχρις ενός σοβαρού τραυματισμού, τότε οι τιμές του λάθους μεταβάλλονται από το μηδέν μέχρι το πλην άπειρο και από το μηδέν μέχρι το συν άπειρο.
(η) Το ανθρώπινο λάθος μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με βάση τη μονάδα μέτρησης 1, 2, 3, … (Τα δικαστήρια το ποσοτικοποιούν).
(θ) Η προκατάληψη ή δόλος μπορεί να θεωρηθεί όταν το άτομο ενώ γνωρίζει πώς να περάσει το εμπόδιο, σκοντάφτει σκόπιμα.
(ι) Ένα απαίδευτο άτομο μπορεί να θεωρηθεί το άτομο που δεν έχει φυσικούς περιορισμούς και στην προσπάθεια του να περάσει το εμπόδιο σκοντάφτει (ένα μικρό παιδί)

Συμπερασματικά η παιδεία έχει επιστημονικές βάσεις και μπορούν να έχουν παγκόσμια αποδοχή, όπως έχει ο Ελληνικός πολιτισμός, και επίσης αποτελούν μονόδρομο ώστε ο άνθρωπος να έχει ποιότητα ζωής.

Ο ρόλος της παιδείας
Οι άνθρωποι με παιδεία διακρίνουν εύκολα αυτούς που συστηματικά και μεθοδευμένα επιχειρούν να χαλάσουν την εσωτερική ισορροπία του ατόμου. Για το λόγο αυτό δεν φανατίζονται και δεν εξαγριώνονται εύκολα παρά μόνο σε κατάσταση αυτοάμυνας, δεν παρασύρονται από την επιθυμία του καταναλωτισμού και μάλιστα αυτού που θεωρεί σαν μοναδική αξία το χρήμα, αλλά έχουν ένα λιτό τρόπο διαβίωσης και επίσης διακρίνουν τη σωστή λογική από αυτήν που είναι είτε ελλιπής (έλλειψη επιχειρημάτων), είτε υπερβάλλουσα (φαύλος κύκλος συζήτησης που οδηγεί στο πουθενά, να ρίχνει ο ένας τις ευθύνες στον άλλο), είτε μηδενιστική (υπερβολική πίστη, υπερβολική αλληλεγγύη).
Οι άνθρωποι με παιδεία έχουν σαν πρώτιστη αξία την αρετή, που κατά κύριο λόγο προϋποθέτει εσωτερική ισορροπία και προσπαθούν οι πράξεις και σκέψεις τους καθώς και η συμπεριφορά τους να ακολουθούν την Αριστοτελική μεσότητα χωρίς ελλείψεις και υπερβολές. Η αρετή είναι μονόδρομος για ποιότητα ζωής και είναι ο λιτός και δύσβατος δρόμος που ακολούθησε ο Ηρακλής όπως μας αναφέρει η μυθολογία. Επιπλέον οι ενάρετοι άνθρωποι είναι αυτοί που συμβάλλουν στην αποκάλυψη κάθε επίδοξου επιδρομέα όσο καλά και αν έχει καμουφλαριστεί, διότι ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, το σωστό από το λάθος και προχωρούν στην αμυντική θωράκιση για την αντιμετώπιση του. Ο Πλάτωνας, στην Πολιτεία, υποστηρίζει αυτή την άποψη αναφέροντας ότι οι φρουροί της πόλης δεν πρέπει να συμπεριφέρονται όπως ο σκύλος που γαυγίζει αυτούς που δεν γνωρίζει ανεξάρτητα αν είναι εχθροί ή φίλοι, αλλά έχει την παιδεία να διακρίνει τον εχθρό από το φίλο.
Συμπερασματικά οι ενάρετοι άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν την παιδεία και μπορούν να στηρίξουν τις αξίες του έθνους. Συνεπώς, οι ένοπλες δυνάμεις, που εορτάζουν σήμερα και είναι οι θεματοφύλακες των αξιών αυτών, πέραν της άρτιας εκπαίδευσης που διαθέτουν, κατ’ επέκταση διαθέτουν και παιδεία και σχετικά με αυτό, η παρούσα ομιλία ευελπιστεί να συμβάλλει στην ενίσχυση με επιστημονικά κριτήρια των βάσεων για την παιδεία.

Copyright © 2016, Ιωάννης Ν. Χατζόπουλος All rights reserved
Τα δικαιώματα του της δημοσίευσης ανήκουν στον συγγραφέα.
Επιτρέπεται η προώθηση του αρχείου ως έχει με τον όρο να μην τροποποιηθεί με κανέναν τρόπο.
Ανά πάσα στιγμή θα πρέπει να αναφέρεται ο συγγραφέας.
Σε περίπτωση δημοσίευσης μέρους ή ολόκληρου του κειμένου, απαιτείται η γραπτή άδεια από τον συγγραφέα, με τον οποίο μπορείτε να επικοινωνήσετε στο : ihatz@aegean.gr