INTERNATIONAL HELLENIC ASSOCIATION Ομάδα Έρευνας και Μελέτης των Ομηρικών Επών Συντονίστρια: Ισμήνη Μαρτίνη e-mail: i.martini@yahoo.gr Αθήνα 15/09/2018

 

Ομήρου Οδύσσεια

 

Σας καλωσορίζω για άλλη μία φορά κι εύχομαι καλή επιτυχία στην ομάδα μας!

Θα ήθελα κατ’ αρχήν να σας απαλλάξω από το άγχος της δυσκολίας του εγχειρήματος, για τον εξής απλό λόγο. ο Όμηρος μιλούσε ελληνικά.

Θα ξεκινήσουμε δίνοντάς σας κάποιες απαραίτητες γενικές πληροφορίες πολύ  συνοπτικά.

Το Ομηρικό ζήτημα: ο όρος αυτός αναφέρεται στην προβληματική που δημιουργήθηκε γύρω από τα ομηρικά έπη και αφορά κυρίως στον τρόπο δημιουργίας τους, στην σύνθεση και στην δομή τους, στην πατρότητα και στην χρονολόγησή τους.

Το θέμα δεν έχει οριστικά επιλυθεί, αλλά σε γενικές γραμμές η επικρατούσα επιστημονική άποψη (τουλάχιστον ένα μέρος της), αποδέχεται πλέον την γραπτή τους μετάδοση, τοποθετώντας την χρονολόγησή τους γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. (προσωπικά έχω άλλη άποψη, η οποία θα εκτεθεί ἐν καιρῷ).

Η γλώσσα των επών είναι μεικτή με στοιχεία κυρίως ιωνικά, αιολικά, ελάχιστα αττικά, αρκαδοκυπριακά και μυκηναϊκά. Υπάρχουν λέξεις δηλαδή που προέρχονται από την μυκηναϊκή περίοδο (1600-1100 π.Χ.), όπως φάσγανον (μαχαίρι, ξίφος), κέλευθος (δρόμος), απύω (φωνάζω, καλώ), κασίγνητος (αδελφός) κ.ά.

Ο Όμηρος χρησιμοποιεί επιγραμματικά τις εξής τεχνικές ή αλλιώς αφηγηματικούς τρόπους :

στερεότυπες εκφράσεις, παρομοιώσεις, επιβραδύνσεις, προαναγγελίες, αναδρομές και ενσωματώσεις.

Θα τα δούμε στην πορεία, μην σας προβληματίζουν οι ορολογίες.

Ως ποιητικό μέτρο χρησιμοποιείται το κατ’ εξοχήν μέτρο της επικής ποίησης, το Δακτυλικό εξάμετρο, δηλαδή έξι μέτρα δακτύλου. Ο δάκτυλος αποτελείται από μία μακρά συλλαβή (σχήμα: -) και δύο ακόλουθες βραχείες (σχήμα:υυ), ήτοι:  -υυ/-υυ/-υυ/-υυ/-υυ/–.

Ο δάκτυλος πήρε την ονομασία του από τα δάκτυλα των χειρών και την διάταξη των φαλαγγών σ’ αυτά- μία μακριά φάλαγγα και δύο μικρότερες.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι λέξεις που επιλέγονται από τον ποιητή σε κάθε στίχο θα πρέπει όχι μόνο να αποδίδουν το επιθυμητό νόημα αλλά να υποστηρίζουν και το μέτρο . πολύ δύσκολο εγχείρημα.

Για να το επιτύχει αυτό ο ποιητής συχνά υπερβαίνει τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού και καταφεύγει σε διάφορα τεχνάσματα, όπως την συνειδητή ανορθογραφία, την τμήση, την αποκοπή κ.ά.. Για παράδειγμα, ο Αχιλλεύς γράφεται και Αχιλεύς και ο Οδυσσεύς γράφεται και Οδυσεύς, ή άλλο παράδειγμα, στον στίχο “…οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον·” η λέξη κατήσθιον (κατέφαγαν) έχει κατατμηθεί για να βγει το μέτρο.

Τις τεχνικές του Ομήρου θα τις καταγράψω σε ένα χωριστό κείμενο και θα σας το αποστείλω, διότι είναι χρήσιμο να τις έχετε συγκεντρωμένες για να ανατρέχετε σ’ αυτές.

Προτείνω να ξεκινήσουμε από την Οδύσσεια, διαβάζοντας στίχο-στίχο συνεχόμενα και όχι αποσπασματικά.

Το κείμενο προέρχεται από τον σύνδεσμο:https://el.wikisource.org/wiki/%CE%9F%CE%B4%CF%8D%CF%83%CF%83%CE%B5%CE%B9%CE%B1/%CE%B1

Πριν ξεκινήσουμε καλό είναι να διευκρινίσουμε τα εξής:

το κείμενο είναι ποιητικό και όπως είπαμε ακολουθεί την μετρική του δακτύλου.

Εάν προσπαθήσεις να το “μεταφράσεις”  λέξη-λέξη με την σειρά που αυτές καταγράφονται στο πρωτότυπο, κάποιες φορές δεν βγαίνει νόημα ή δεν αποδίδεται το νόημα σωστά, γι’ αυτό απαιτείται να γίνονται κάποιες υπερβάσεις ώστε να αποδίδεται σωστά τόσο η σημασία των λέξεων όσο και το νόημα του κειμένου.

Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε ότι στην Οδύσσεια για την αρίθμηση των ραψωδιών χρησιμοποιούνται τα μικρά γράμματα της αλφαβήτου, ενώ στην Ιλιάδα τα κεφαλαία.

 

Ισμήνη Μαρτίνη

Συντονίστρια της Επιτροπής Ομήρου

Αθήνα 15 Σεπτεμβρίου 2018