Γράφει ο Καθ. Ιωάννης Ν. Χατζόπουλος
Είναι κάτι που σπάνια απασχολεί το σύγχρονο άνθρωπο. Αυτό συμβαίνει γιατί τα βιώματα και η εμπειρία που διαθέτει είναι περιορισμένα και το σύστημα της εκπαίδευσης που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να του διευρύνει τους ορίζοντες της νόησης του μάλλον τους περιορίζει ακόμη περισσότερο. Σχεδόν ολόκληρο το σκηνικό της δραστηριότητας και συμπεριφοράς του ανθρώπου είναι «στημένο» (Κατοικία, ασχολία, εργασία, εκπαίδευση, διασκέδαση) με ελάχιστη πιθανότητα ανάληψης πρωτοβουλίας ιδιαίτερα προς τη σωστή κατεύθυνση. Συνεπώς, ο άνθρωπος πρέπει να κατανοήσει τους περιορισμούς που του επιβάλλει το «στημένο» σκηνικό και να αποφασίσει ο ίδιος να αναπτύξει τις εναλλακτικές συμπεριφορές και δράσεις που θα διευρύνουν τους ορίζοντες του βάζοντας βραχυπρόθεμους και μακροπρόθεσμους στόχους. Υπόψη ότι ο ελεύθερος άνθρωπος είναι εκείνος που έχει πολλές εναλλακτικές επιλογές συμπεριφοράς και δράσης, ενώ ο ανελεύθερος έχει περιορισμένες και ο δούλος δεν έχει καμία εναλλακτική πέραν του «στημένου» σκηνικού. Οι ορίζοντες ενός ανθρώπου διευρύνονται με κατάλληλη στόχευση, όπως είναι η ποιότητα ζωής. Μια τέτοια στόχευση ξεκινά από τον ίδιο εσωτερικό εαυτό του ανθρώπου και φθάνει στη συμπεριφορά και δράση του. Εδώ η ίδια η Φύση μας διδάσκει ότι βασικός κανόνας για την ομαλή και ποιοτική λειτουργία των οντοτήτων είναι αυτός της ισορροπίας και μάλιστα ο κανόνας αυτός εμπεριέχει και όλους τους κανόνες και πρέπει να τον λάβουμε σοβαρά υπόψη. Υπόψη ότι οι κανόνες έχουν όρια ανοχής και εξαιρέσεις, π.χ., άμυνα και αυτοάμυνα. Για το λόγο αυτό μπορούμε να αναφερθούμε σε εσωτερική ισορροπία για τον εσωτερικό εαυτό του ανθρώπου και εξωτερική ισορροπία για τη συμπεριφορά και τις πράξεις του. Όλα αυτά όμως ρυθμίζονται από την κατάσταση της νόησης του ανθρώπου και κατά πόσον αυτή είναι εποικοδομητική (υγιής) ή καταστρεπτική (μη υγιής). Σε αυτή την κατεύθυνση φιλόσοφοι όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης μας έχουν αφήσει αρκετό υλικό από τα γραφόμενα τους για την υγιή νόηση και εμείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το υλικό για να ικανοποιήσουμε τρέχουσες ανάγκες και να προχωρήσουμε από εκεί και πέρα. Ο Πλάτων μας διδάσκει ότι η υγιής νόηση πετυχαίνεται με συνεχή προσπάθεια να υπάρχει επάρκεια λογικής, ώστε να μπορεί αυτή να ισορροπεί την επιθυμία και το θυμό. Αυτό εμείς μπορούμε να το ονομάσουμε εσωτερική ισορροπία. Ο Αριστοτέλης, που είναι συνέχεια του Πλάτωνα, μας διδάσκει ότι η υγιής νόηση έχει να κάνει με συνεχή προσπάθεια ώστε οι σκέψεις και οι πράξεις να μην είναι ελλιπείς ή υπερβολές, αλλά να βρίσκονται σε ένα μεσοδιάστημα ανάμεσα στην έλλειψη και την υπερβολή το οποίο ονομάζει μεσότητα της αρετής. Αυτό εμείς μπορούμε να το ονομάσουμε εξωτερική ισορροπία και για να προχωρήσουμε ακόμα ένα βήμα παραπέρα από τον Αριστοτέλη μπορούμε με βάση αυτήν να μοντελοποιήσουμε το ανθρώπινο λάθος. Η εσωτερική και εξωτερική ισορροπία αποτελούν τις βάσεις για να έχει ο άνθρωπος ποιότητα ζωής και ουσιαστικά καθορίζουν τον ενάρετο άνθρωπο.
Η ποιότητα ζωής, από εκεί και πέρα, μπορεί να χρησιμοποιήσει την εσωτερική και εξωτερική ισορροπία σαν μέτρο σύγκρισης που θα ανιχνεύσει τις δυνάμεις εκείνες που προσπαθούν να διαταράξουν την κάθε ισορροπία και να προσπαθήσει να τις περιορίσει. Για να διαταραχθεί η εσωτερική ισορροπία θα πρέπει είτε να γιγαντωθούν η επιθυμία και ο θυμός ή να απαξιωθεί η λογική. Υπόψη ότι η επιθυμία προκαλεί όλα τα συναισθήματα φόβου και λύπης όταν δεν έρχονται τα πράγματα όπως τα επιθυμεί κανείς και χαρά όταν αυτά έρχονται όπως τα επιθυμεί.
Ο θυμός επιδρά καταστρεπτικά με έλλειψη λογικής ενώ επιδρά εποικοδομητικά ισχυροποιώντας τη λογική.
Η λογική για να είναι επαρκής χρειάζεται συνεχή εξάσκηση και για το σχολείο τα αρχαία Ελληνικά και η γραμματική, μαζί με τα μαθηματικά και ιδιαίτερα τη γεωμετρία αποτελούν τα καλύτερα εργαλεία εξάσκησης της λογικής. Το καλύτερο παράδειγμα για να καταλάβει κανείς πως λειτουργεί η εσωτερική ισορροπία μας το έδωσαν οι αρχαίοι και παρομοιάζουν την ανθρώπινη νόηση σαν μια άμαξα που τη σέρνουν ένα τυφλό άλογο που είναι η επιθυμία, ένα τρελό άλογο που είναι ο θυμός και ο ηνίοχος που είναι η λογική και προσπαθεί να οδηγήσει την άμαξα στο δρόμο της αρετής. Η εξωτερική ισορροπία διαταράσσεται όταν ξεφεύγει κανείς από το μεσαίο χώρο, τη μεσότητα, και πηγαίνει στα άκρα. Ο δειλία και η θρασύτητα είναι ακραίες συμπεριφορές και πράξεις ενώ στο μεσοδιάστημα αυτών η γενναιότητα είναι ενάρετη συμπεριφορά και πράξη. Η τσιγκουνιά και η σπατάλη είναι ακραίες συμπεριφορές και πράξεις ενώ η οικονομία είναι ενάρετη συμπεριφορά και πράξη. Όπως ειπώθηκε εξαίρεση αυτού του κανόνα μπορεί να είναι η άμυνα και η αυτοάμυνα. Σαν μέτρο σύγκρισης γίνεται κατανοητό ότι πολλά δεινά που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα αυτή τη στιγμή οφείλονται στην τελείως ανισόρροπη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου όταν με επίσημα δεδομένα το 0,9 % του παγκόσμιου πληθυσμού έχει στην κατοχή του πλέον του 40% του παγκόσμιου πλούτου. Η μοντελοποίηση του ανθρώπινου λάθους παρέχει τη δυνατότητα στις ανθρωπιστικές επιστήμες να θεμελιώσουν το περιεχόμενο τους πάνω σε νέες επιστημονικές βάσεις και να δημιουργήσουν γνωσιακό υλικό στη νομική επιστήμη, στο σύστημα της δικαιοσύνης, το σύστημα της εκπαίδευσης, τη θεολογία, την Οικονομία, τις επιχειρήσεις, τη διαφήμιση, την πολιτική επιστήμη και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.
Η ποσοτικοποίηση του ανθρώπινου λάθους έχει πολλή δουλειά γιατί πρέπει να ερευνηθούν οι αποφάσεις δικαστηρίων σε παγκόσμιο επίπεδο, πρέπει να δημιουργηθούν και αναλυθούν δείγματα από τους σημερινούς πολίτες και πρέπει να προσδιορισθεί το είδος της κατανομής που ακολουθεί. Συνεπώς, οι ανθρωπιστικές επιστήμες θα πρέπει να μάθουν να χειρίζονται επαρκώς στοιχειώδη μαθηματικά και θα πρέπει να αναθεωρήσουν ολόκληρο το οικοδόμημα της επιστήμης τους και να το βασίσουν πάνω στην εσωτερική και εξωτερική ισορροπία. Συμπερασματικά, η ποιότητα ζωής εξαρτάται από τη συνεχή προσπάθεια του ανθρώπου να είναι ενάρετος. Υπό αυτή την έννοια η εσωτερική και εξωτερική ισορροπία αποτελούν τις βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί να κτιστεί η ποιότητα ζωής και πρέπει συνεχώς και αδιάλειπτα να διδάσκονται από τους γονείς στα παιδιά και από τους εκπαιδευτικούς σε όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης στους εκπαιδευόμενους. Οι βάσεις αυτές είναι μεν εύκολα κατανοητές, όμως δύσκολα εφαρμόσιμες και για το λόγο αυτό χρειάζεται συνεχής προσπάθεια.
Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του ΙΗΑ εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς – μέλη του ΙΗΑ. Η ιστοσελίδα του ΙΗΑ δεν λογοκρίνει, ούτε επεμβαίνει σε άρθρα – κείμενα των μελών του ΙΗΑ.